Het werkgebied omvat:
Brakel Elst, Everbeek, Michelbeke, Nederbrakel, Opbrakel, Parike, Zegelsem
Lierde Deftinge, Hemelveerdegem, Sint-Maria-Lierde en Sint-Martens-Lierde
Horebeke Sint-Kornelis-Horebeke en Sint-Maria-Horebeke
Bij de stichting van de kring werd het werkgebied vastgelegd als omvattende de gemeenten Nederbrakel, Everbeek, Parike, Schorisse (nu bij Maarkedal), Sint-Maria-Lierde (nu Lierde), Sint-Martens-Lierde (nu Lierde), en Sint-Maria-Oudenhove (nu opgedeeld tussen Brakel en Zottegem).
Na de fusies van 1976 werden alle fusiegemeenten van Brakel opgenomen in het werkgebied; kwamen er dus bij: Elst, Michelbeke, Opbrakel en Zegelsem.
Sinds juli 1995 maken ook de gemeenten Deftinge en Hemelveerdegem – en dus de volledige fusiegemeente Lierde – deel uit van het werkgebied. Tegelijkertijd kwam ook Horebeke er bij (Sint-Maria-Horebeke en Sint-Kornelis-Horebeke)
BRAKEL
Nederbrakel evolueerde gaandeweg van een bescheiden straatdorp naar een verstedelijkt woongebied, en werd daarom de kern van de fusiegemeente Brakel.
Als bezienswaardigheden vernoemen we de O-L-Vrouw en Sint-Pieterskerk, met monumentale westertoren (1515-1551), verbouwd en vergroot in 1828. De torenbeiaard, geïnstalleerd in 1959, telt negenenveertig klokken.
Sinds eeuwen borrelt in Nederbrakel het kostbare mineraalwater van de Top Bronnen omhoog. Aan dit water werden vroeger helende eigenschappen toegeschreven. Bij deze ontginning horen het Toppark met neoclassicistisch kasteel (1873).
Sinds 2000 kent Nederbrakel opnieuw een brouwerij! Brouwerij De Graal werkt ambachtelijk, en bracht in januari 2004 het lekkere Triveriusbier op de markt!
En de wielerliefhebbers onder ons kennen beslist de Valkenberg en de helling Ten Bosse (Ronde van Vlaanderen)
Het “Geutelingendorp” Elst is vooral gekend voor deze ‘gegoten’ pannenkoeken, die zouden moeten helpen tegen de tandpijn. Aan de H. Apollonia, wiens hulp wordt ingeroepen om verlost te geraken van kwellende tandpijn, werd de driebeukige classicistische kerk gewijd (1775-1778), evenals de Sint-Apolloniakapel die reeds vermeld werd op de kaarten van graaf de Ferraris (einde 18de eeuw).
De Perlinckmolen is de oudste watermolen van Vlaanderen (vermeld in 868).
Van de Ooievaarmolen, gebouwd in 1840, is alleen nog de stenen romp te zien.
Everbeek kent twee kerken: de driebeukige laat-barokke Sint-Mariakerk (“Everbeek-Beneden”), waar nog een roepsteen ligt, en de eveneens driebeukige neogotische Sint-Jozefskerk uit 1873 (“Everbeek-Boven”).
Van de kapel te Koroot, daterend uit 1632, zijn enkel het schip en de westgevel bewaard gebleven.
En een bouwvallige stenen kuip is het enige wat overblijft van de Kapellekoutermolen (1788-1789)
In Michelbeke bevindt zich de driebeukige classicistische Sint-Sebastiaanskerk. De Boembeekmolen, één van de vele watermolens op de Zwalmbeek, staat er momenteel opgefrist bij.
Opbrakel is een waar wandel- en fietsparadijs. Het grootste deel van de Sint-Martinuskerk, oorspronkelijk 13de eeuws, dateert uit het midden van de 18de eeuw.
De Verrebeekmolen, in 1996 volledig heropgebouwd naar het originele concept uit 1789-1803, is een must!
Deze maalvaardige molen met typische ajuinkap is te bezoeken elke laatste zondagnamiddag van de maand.
Opbrakel herbergt een aantal merkwaardige hoeven: het Hof-ten-Bossche, Hof-ter-Bruggen, Hof-ter-Fransbeke en Hof-te-Wolfskerke (met ijskelder!).
Parike wordt het “Verbrande dorp” genoemd, omdat de Gentenaars er ooit lelijk huis hielden. De 16de eeuwse laatgotische Sint-Lambertuskerk werd in de 18de eeuw ingrijpend verbouwd.
De trots van Sint-Maria-Oudenhove is haar kasteel.
De ‘heren van Lilaers’ doen reeds in de 11de eeuw van zich spreken. Bij het gezelschap dat graaf Robrecht de Fries vergezelt op zijn bedevaart naar het Heilig Land, staat Ide van Lilers vermeld. Jaren later vergezelde Inghelra van Lilers Godfried van Bouillon en de Graaf van Vlaanderen op hun kruistocht naar Palestina.
Het vermoeden bestaat dat de nazaten van deze heren in de loop van de 12de eeuw verbannen werden van hun goederen in Frans-Vlaanderen, en zich toen in Sint-Maria-Oudenhove kwamen vestigen.
Later kwam het goed in handen van de heren van Herzele, en nog later werd het eigendom van Pieter Blondel, raadsheer bij de Raad van Vlaanderen. In 1675 werd de heerlijkheid van Lilaers tot baronie verheven. In 1756 werd het kasteel verkocht aan baron Karel Emmanuel de Norman, een familie afkomstig uit Bourgondië.
Aan het einde van de 18de eeuw brandden de hoofdgebouwen van het kasteel af, maar werden kort nadien weer opgebouwd.
Sedert 1933 is het kasteel in handen van de Congregatie van de Zusters van St. Franciscus van Assisië, die er een onderwijsinstelling in ondergebracht hebben.
Zegelsem bracht de volks- en letterkundige Isidoor Teirlinck (1851-1934) voort, vader van de auteur Herman Teirlinck (1879-1967). Het Romanshof, een gesloten hoeve, was een kloosterhoeve, verblijfplaats van de kanunniken. Ronde van Vlaanderen kenners weten zeker de Haaghoek en de Leberg liggen.
LIERDE
“Een kleine fusiegemeente tussen Brakel, Geraardsbergen en Zottegem, waarvan de deelgemeenten eeuwen een sluimerend bestaan kenden en door de geschiedschrijvers stiefmoederlijk behandeld zijn.”.
Deftinge
Bestempeld als een “rustig dorp zonder geschiedenis, ergens verloren tussen de Vlaamse Ardennen-heuvels”, heeft deze gemeente toch wel het prestigieuze klooster van de Zusters van de H.Vincentius à Paulo op haar grondgebied. De orde werd hier gesticht in 1832 met als eerste doel de oprichting van een armenschool, en het geven van onderwijs aan kinderen uit arme gezinnen. De stichting kende snel een ongemene bloei, en richtte affiliaties op doorheen het ganse land.
De Sint-Ursmarus kerk stamt uit de 13de eeuw, maar werd doorheen de tijd grondig van uitzicht gewijzigd.
Merkwaardige hoeve: Hof te Muishole, reeds vermeld in 1130.
Sint-Jans-Hemelveerdegem
In deze kleine en vredige gemeente met haar schilderachtig (en geklasseerd) dorpsgezicht, trekt de kerk van Sint-Jan alle aandacht. Het was vroeger een bedevaartsoord bij uitstek.
In deze kerk, toegewijd aan Johannes De Doper, vindt men nog de ren, die indertijd dienst deed als recipiënt voor offergaven.
Binnenin is er een indrukwekkende grafzerk en weelderig meubilair uit de 17de en 18de eeuw.
Het “retabel van Sint-Jan” is zowat het mooiste wat men aan houtsnijwerk te zien kan krijgen.
Sint-Maria-Lierde – De huidige parochiekerk Maria-Magdalena (“de nieuwe kerk”) werd opgetrokken tussen 1848 en 1850, en is neogotisch, zowel wat betreft bouwstijl als wat betreft binnenafwerking en versiering.
‘Vulders kapelle’ werd gebouwd in 1863, en was een exacte kopie – in ’t klein – van de basiliek van Lourdes. Deze kapel raakte echter vervallen, maar is nu in een fase van restauratie.
Merkwaardige hoeve: Vuldershof.
Sint-Martens-Lierde
herbergde ooit de trotse kartuizerpriorij Sint-Maartens-Bos, gesticht in 1329. De Kartuize kende afwisselend periodes van bloei en van verval. In 1578 viel ze ten prooi aan plunderingen en verwoestingen door de Geuzen, werd heropgebouwd en vervolgens opnieuw verwoest door de legers van de Franse koning Lodewijk XIV (1690). Door de hervormingen van de keizer-koster Jozef II werd de Kartuizerorde afgeschaft, en verdween Sint-Maartens-Bos in 1785.
Alleen het gerestaureerde poortgebouw (1770) en een oude schuur, restant van “het neerhof der kartuize” zijn nog getuigen van een groots verleden.
De éénbeukige Sint-Martinuskerk is eigenlijk de vroegere kloosterkerk. Het plafond is versierd in Rococostijl.
HOREBEKE
Sint-Maria-Horebeke en Sint-Kornelis-Horebeke fuseerden in 1976 tot de kleinste Vlaamse fusiegemeente Horebeke. Sint-Maria-Horebeke is de kern van het vroegere gerechtelijk kanton.
Statige herenhuizen getuigen nog van de aanwezigheid van een vrederechter, een griffier, een deurwaarder.
De parochiekerk, toegewijd aan O.L.Vrouw, is gebouwd tussen 1788 en 1790.
De parochiekerk van Sint-Kornelis-Horebeke is toegewijd – hoe kan het anders? – aan de heilige Cornelius.
Het Sint-Gertrudisklooster stamt uit de 18de eeuw.
Het meest merkwaardige aan Horebeke is wel de Geuzenhoek op de wijk Korsele. Het is een Protestantse enclave, uniek in Vlaanderen, die nog een honderdtal protestanten telt.
Er is nog de ‘Oude Kerk’, in feite een vroegere boerenschuur, en de Nieuwe – neogotische – Kerk (1872). De majestueuze treurbeuk op het stemmige kerkhof is 150 jaar oud en wordt als monument beschermd.
In de Abraham Hansstraat staat het geboortehuis van Abraham Hans waarin tot 1982 het Protestants schooltje was gehuisvest.